بررسی تأثیر میان‎کنش فضایی بر تعادل فضایی در ساختار شهری بجنورد با استفاده از فنِّ چیدمان فضا

گوناگونی در دیدگاه های ارائه‎شده در زمینه ی رشد و توسعه‎ی ساختاری ـ کارکردی شهرها، بیانگر گستردگی و پیچیدگی شهر و مسائل مرتبط باآن است که همین مسئله بیان‎کننده‎ی ویژگی پویایی شهر است. یکی از اهداف مهمِّ این نظریّه‎ها رسیدن به تعادل فضایی است. هدف این مقاله، بررسی ساختار فضایی شهر بجنورد و نقش عوامل کالبدی ـ عملکردی در شکل‎دهی به این ساختار است. این بررسی با مطالعه‎ی هم‎کنش‎های فضایی کاربری‎ها و میزان هم‎پیوندی شبکه‎ی شهری برای دستیابی به ساختار فضایی مناسب، انجام شده است. یکی از مباحث این مقاله، چگونگی ایجاد تعادل فضایی در شهر بجنورد، در چهارچوب تولیدوجذب سفرهای درون شهری به کمک مدل چیدمان فضاست. در این مقاله با فرض اینکه همبستگی بین میان‎کنش فضایی و موقعیّت مکانی مناطق شهری از عوامل مؤثّر کالبدی بر تحقّق تعادل فضایی هستند، فرضیه‎ی بیان شده را بر روی شهر بجنورد برای تعیین وضعیّت دو عامل مهمِّ میان‎کنش فضایی و موقعیّت مکانی هر یک از سی‎ویک منطقه‎ی شهری بجنورد را برای بررسی تعادل فضایی به آزمون گذاشته است. روش تحقیق تحلیلی ـ اسنادی بوده که به‎صورت ابتکاری و ترکیب مدل‎ها و با استفاده از روش نظریه جاذبه‎ی میزان میان‎کنش فضایی بین مناطق شهری، انجام شده است. سپس با استفاده از مدل چیدمان فضا، میزان یکپارچگی مناطق برآورد شده و آن‎گاه با استفاده از رگرسیون خطّی رابطه‎ی علّی بین این عوامل معادله‎سازی شده است. در شهر مورد مطالعه، میان‎کنش فضایی مناطق و یکپارچگی آنها و ارتباط این دو عامل با یکدیگر بیانگر این موضوع بوده است که تعادل فضایی، شاخص مهم و اساسی بوده که درنتیجه‎ی بررسی در این پژوهش، در شهر بجنورد کمتر نمایان است. نتیجه‎ی پژوهش نشان می‎دهد همبستگی بین موقعیّت مکانی مناطق و میان‎کنش فضایی یا وجود ندارد یا در کمترین مقدار قرار دارد. بنابراین ساختار کالبدی ـ فضایی شهر نامتعادل بوده و میزان یکپارچگی مناطق بسیار کم است.